Zakaz reklamowania się lekarzy znika z kodeksu etycznego od stycznia 2025 roku. Analiza nowego KEL
Od 1 stycznia 2025 roku w Polsce zacznie obowiązywać nowy Kodeks Etyki Lekarskiej (KEL), który wprowadzi istotne zmiany dotyczące reklamowania działalności przez lekarzy. Nowe przepisy budzą kontrowersje i rodzą wiele pytań, szczególnie w kontekście etyki oraz praktyki zawodowej.
- Kluczowe zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej od 01.01.2025 r.
- Nowe zasady dotyczące reklamowania się przez lekarzy
- Udział lekarzy w badaniach naukowych
- Wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI) w medycynie
- Granice dopuszczalnych form reklamy
- Inspiracja do artykułów blogowych na podstawie pytań zadawanych przez użytkowników wyszukiwarki
- Art. 65 starego KEL i art. 71 nowego KEL
- Niedopuszczalne praktyki w reklamie lekarskiej
- Rola samorządu lekarskiego
- Główny cel reklamy – edukacja pacjentów
- Nowy kontra stary Kodeks Etyki Lekarskiej
- Wątpliwości i kontrowersje w nowym Kodeksie Etyki Lekarskiej
- Reklamowanie usług medycznych
- Badania naukowe i ich etyczność
- Sztuczna inteligencja w diagnostyce
- Interpretacja i egzekwowanie przepisów
- Podsumowanie – dobre jest wrogiem lepszego?
Kluczowe zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej od 01.01.2025 r.
Reklamowanie usług medycznych:
- Nowy KEL pozwoli lekarzom na reklamowanie swoich usług, co jest kluczową zmianą w porównaniu z dotychczasowym podejściem do reklamy Kodeksu Etyki Lekarskiej.
- Reklama musi być zgodna z zasadami etyki, a lekarz nie może deprecjonować innych specjalistów (reklama porównawcza), ani informować o tym, że jest najlepszym specjalistą z danej dziedziny (reklama oceniająca).
- Samorząd lekarski będzie mógł oceniać i uznawać pewne formy reklamowania za niedopuszczalne, co może wprowadzać pewne ograniczenia w praktyce.
Udział w badaniach naukowych:
- KEL ogranicza możliwość uczestnictwa w badaniach, których jedynym celem jest promocja produktów.
- Wątpliwości budzą badania o charakterze użytkowym lub promocyjno-naukowym, co może prowadzić do sporów prawnych.
Wykorzystanie sztucznej inteligencji:
- Lekarze będą mogli korzystać z AI w diagnostyce i terapii, pod warunkiem uzyskania świadomej zgody pacjenta oraz użycia certyfikowanych algorytmów.
- Decyzja diagnostyczna i terapeutyczna zawsze musi być ostatecznie podjęta przez lekarza.
Nowe zasady dotyczące reklamowania się przez lekarzy
Od 1 stycznia 2025 roku lekarze w Polsce będą mogli reklamować swoje usługi medyczne, co stanowi znaczącą zmianę w porównaniu do dotychczasowego zakazu. Dotychczasowe przepisy zawarte w Kodeksie Etyki Lekarskiej nie były zmieniane przez przeszło 20 lat, co stanowi spore zacofanie ustawodawcze względem współczesnych kanałów komunikacji i możliwości technologicznych w branży.
Nad nowym Kodeksem Etyki Lekarskiej pracowano blisko dwa lata. W maju podczas XVI Krajowego Zjazdu Lekarzy przyjęło jego ostateczne brzmienie. Zgłoszono ponad 50 poprawek. Nowe przepisy wprowadzają możliwość promocji działalności medycznej, pod warunkiem przestrzegania określonych zasad etycznych.
Etyczne zasady reklamowania się przez lekarzy:
- Reklama musi być rzetelna, nie może zawierać treści wprowadzających w błąd ani deprecjonować innych specjalistów.
- Lekarze nie mogą sugerować, że są najlepsi w swojej dziedzinie, co ma na celu zapobieganie nieuczciwej konkurencji i manipulacji informacjami.
- Reklamowanie usług medycznych powinno służyć przede wszystkim edukacji pacjentów i informowaniu ich o dostępnych opcjach leczenia.
- Lekarze mogą korzystać z różnych form promocji, w tym mediów społecznościowych, aby dotrzeć do szerszego grona odbiorców.
- Ważne jest, aby reklamy były zgodne z prawem oraz regulacjami zawodowymi, a także by nie naruszały zaufania pacjentów do lekarzy jako grupy zawodowej.
Wprowadzenie tych zmian ma na celu modernizację zasad komunikacji między lekarzami a pacjentami, dostosowanie ich do współczesnych realiów rynkowych oraz poprawę dostępności informacji o usługach medycznych. Samorząd lekarski będzie monitorował i oceniać reklamy, aby zapewnić, że są one zgodne z przyjętymi standardami etycznymi i prawnymi.
Udział lekarzy w badaniach naukowych
Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej wprowadza również znaczące zmiany dotyczące udziału lekarzy w badaniach naukowych. Przepisy te mają na celu zwiększenie transparentności i etyczności w prowadzeniu badań, szczególnie tych związanych z promowaniem produktów medycznych.
Lekarze będą mieli znacząco ograniczoną możliwość uczestniczenia w badaniach, których głównym celem jest promocja produktów. Zmiany te mają zapobiegać sytuacjom, w których wyniki badań mogłyby być wykorzystywane przede wszystkim do celów marketingowych i sprzedażowych, a nie do rzeczywistego postępu naukowego i poprawy jakości opieki zdrowotnej. Wątpliwości budzą szczególnie badania o charakterze użytkowym, które mogą być postrzegane jako sposób na obejście nowych przepisów.
Kodeks jasno wskazuje, że udział lekarzy w badaniach promujących produkty musi być zgodny z zasadami etyki zawodowej. Oznacza to, że lekarze nie mogą angażować się w projekty, które mogą podważać ich niezależność zawodową lub wiarygodność. Badania powinny być prowadzone w sposób obiektywny, rzetelny i transparentny, z pełnym ujawnieniem wszelkich konfliktów interesów.
Nowe przepisy nakładają również obowiązek uzyskania odpowiednich zgód i certyfikacji dla prowadzonych badań. Lekarze muszą dokładnie dokumentować swoje działania i zapewnić, że pacjenci są w pełni świadomi charakteru i celu badań, w których uczestniczą. W przypadku badań wykorzystujących nowe technologie, takie jak sztuczna inteligencja, konieczne jest zapewnienie, że stosowane algorytmy są odpowiednio certyfikowane i że pacjenci wyrażają na nie świadomą zgodę.
Kontrowersje i wyzwania dotyczące nowego Kodeksu Etyki Lekarskiej w zakresie udziału w badaniach naukowych
Wprowadzenie tych zmian budzi kontrowersje w środowisku lekarskim. Niektórzy specjaliści obawiają się, że nowe regulacje mogą utrudniać prowadzenie badań i wprowadzać dodatkowe biurokratyczne przeszkody. Z drugiej strony, zwolennicy zmian argumentują, że nowe zasady są niezbędne dla zachowania etyki i transparentności w medycynie.
Wprowadzenie nowych zasad dotyczących udziału lekarzy w badaniach naukowych jest krokiem w kierunku zwiększenia zaufania pacjentów do systemu opieki zdrowotnej. Lekarze będą musieli dostosować się do nowych wymogów, aby kontynuować swoją działalność badawczą w sposób zgodny z najwyższymi standardami etycznymi i profesjonalnymi.
Wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI) w medycynie
Sztuczna inteligencja (AI) odgrywa coraz większą rolę w medycynie, rewolucjonizując procesy diagnostyczne, terapeutyczne i administracyjne. Od 1 stycznia 2025 roku nowe przepisy Kodeksu Etyki Lekarskiej w Polsce precyzyjnie określą zasady korzystania z AI przez lekarzy, aby zapewnić bezpieczeństwo pacjentów oraz zgodność z najwyższymi standardami etycznymi.
AI może znacząco poprawić dokładność diagnoz poprzez analizę ogromnych zbiorów danych medycznych, identyfikację wzorców niewidocznych dla ludzkiego oka i wspomaganie decyzji klinicznych. Algorytmy są w stanie analizować wyniki badań obrazowych, laboratoryjnych oraz historie medyczne pacjentów, co przyspiesza proces diagnostyczny i zwiększa jego precyzję.
Sztuczna inteligencja może wspierać lekarzy w planowaniu terapii, dobierając najskuteczniejsze metody leczenia dla poszczególnych pacjentów. Personalizacja terapii na podstawie danych genetycznych, stylu życia i historii chorób pacjenta pozwala na bardziej efektywne i bezpieczne leczenie. AI może również monitorować przebieg leczenia i sugerować modyfikacje w czasie rzeczywistym.
Wymogi etyczne i prawne oraz wyzwania w stosowaniu AI w medycynie
Zgodnie z nowymi przepisami, każde zastosowanie AI w medycynie musi być poprzedzone uzyskaniem świadomej zgody pacjenta. Lekarze są zobowiązani do używania tylko certyfikowanych algorytmów, które spełniają określone standardy jakości i bezpieczeństwa. Decyzje kliniczne, mimo wsparcia AI, zawsze muszą być ostatecznie podejmowane przez lekarza, który ponosi pełną odpowiedzialność za proces leczenia.
Wprowadzenie AI do medycyny wiąże się z wyzwaniami, takimi jak zapewnienie ochrony danych pacjentów, zapobieganie błędom algorytmów oraz utrzymanie wysokich standardów etycznych. Równocześnie, rozwój technologii AI otwiera nowe możliwości dla medycyny precyzyjnej, poprawy efektywności systemu opieki zdrowotnej oraz zwiększenia dostępności usług medycznych.
Przyszłość medycyny z AI wydaje się obiecująca, jednak wymaga to ścisłej współpracy pomiędzy lekarzami, inżynierami oraz regulatorami, aby technologie te były wykorzystywane w sposób bezpieczny i etyczny, przynosząc realne korzyści pacjentom oraz zapobiegać nadmiernej biurokracji.
Granice dopuszczalnych form reklamy
Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej, obowiązujący od 1 stycznia 2025 roku, wprowadza precyzyjne regulacje dotyczące reklamowania usług medycznych przez lekarzy. Celem tych przepisów jest zapewnienie, że reklamy są zgodne z wysokimi standardami etycznymi, nie wprowadzają pacjentów w błąd i nie szkodzą wizerunkowi zawodu lekarza.
Inspiracja do artykułów blogowych na podstawie pytań zadawanych przez użytkowników wyszukiwarki
Reklamy muszą być rzetelne, obiektywne i zgodne z prawdą. Lekarze nie mogą posługiwać się w nich przesadnymi stwierdzeniami, obietnicami gwarantowanego sukcesu leczenia ani porównaniami, które mogą być interpretowane jako umniejszanie kompetencji innych specjalistów. Reklamy powinny skupiać się na informowaniu pacjentów o dostępnych usługach i możliwościach leczenia, bez wykorzystywania manipulacyjnych technik marketingowych.
Art. 65 starego KEL i art. 71 nowego KEL
Art. 65. starego Kodeksu Etyki Lekarskiej (do 1 stycznia 2025 r.) stanowi, że lekarz tworzy swoją zawodową opinię jedynie w oparciu o wyniki swojej pracy, wobec czego wszelkie reklamowanie się jest zabronione. Lekarz nie powinien wyrażać zgody na używanie swego nazwiska i wizerunku dla celów komercyjnych.
Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej (od 1 stycznia 2025 r.) usuwa art 65., zastępując go art. 71, który brzmi następująco:
- Lekarz tworzy swoją zawodową opinię na podstawie wyników swojej pracy.
- Lekarz jest uprawniony do posługiwania się informacją o oferowanych usługach z zastrzeżeniem, że taka informacja będzie zgodna z zasadami etyki lekarskiej.
- Informacja o oferowanych usługach oznacza każdą formę przekazu mającą na celu upowszechnianie wizerunku lekarza lub usług związanych z wykonywaniem zawodu lekarza.
- Lekarz jest odpowiedzialny za informację o oferowanych usługach opublikowaną przez osoby trzecie w jego imieniu lub na jego rzecz.
- Niedopuszczalne jest wykorzystywanie autorytetu lekarza do promowania usług niezwiązanych z wykonywaniem zawodu lekarza.
Niedopuszczalne praktyki w reklamie lekarskiej
Kodeks jasno zabrania wykorzystywania w reklamach elementów dezinformacyjnych, takich jak fałszywe świadectwa pacjentów, niepotwierdzone naukowo metody leczenia, czy też obietnice szybkiego i gwarantowanego wyleczenia. Niedopuszczalne jest również sugerowanie, że dany lekarz jest jedynym specjalistą zdolnym do przeprowadzenia konkretnej terapii.
Rola samorządu lekarskiego
Samorząd lekarski będzie monitorował treści reklamowe i miał możliwość interwencji w przypadkach naruszenia zasad etyki. Dzięki temu, nieetyczne praktyki reklamowe będą mogły być szybko zidentyfikowane i ukrócone. Lekarze muszą być świadomi, że ich działania reklamowe będą podlegać ocenie i mogą skutkować sankcjami w przypadku stwierdzenia naruszeń.
Główny cel reklamy – edukacja pacjentów
Nowe przepisy podkreślają rolę edukacyjną reklam medycznych. Lekarze są zachęcani do tworzenia materiałów, które nie tylko promują ich usługi, ale również edukują pacjentów na temat profilaktyki, dostępnych metod leczenia oraz znaczenia zdrowego trybu życia. W ten sposób reklama może służyć nie tylko promocji, ale również zwiększaniu świadomości zdrowotnej społeczeństwa.
Do edukowania pacjentów doskonale nadają się takie narzędzia marketingowe, jak blog z artykułami poradnikowymi i informacyjnymi, social media, w których prezentowane są merytoryczne porady i informacje czy e-booki oraz inne broszury cyfrowe agregujące wiedzę istotną z punktu widzenia pacjenta.
Wprowadzenie nowych regulacji dotyczących reklamowania usług medycznych jest krokiem w stronę większej transparentności i etyczności w medycynie. Lekarze, przestrzegając tych zasad, będą mogli skutecznie promować swoje usługi, jednocześnie zachowując zaufanie i szacunek pacjentów.
Nowy kontra stary Kodeks Etyki Lekarskiej
| Stary KEL (do 01.01.2025) | Nowy KEL (po 01.01.2025) |
|---|---|
| Art. 65. Lekarz tworzy swoją zawodową opinię jedynie w oparciu o wyniki swojej pracy, dlatego wszelkie reklamowanie się jest zabronione. Lekarz nie powinien wyrażać zgody na używanie swego nazwiska i wizerunku dla celów komercyjnych. | Art. 71. Lekarz tworzy swoją zawodową opinię na podstawie wyników swojej pracy. Lekarz jest uprawniony do posługiwania się informacją o oferowanych usługach z zastrzeżeniem, że taka informacja będzie zgodna z zasadami etyki lekarskiej. Informacja o oferowanych usługach oznacza każdą formę przekazu mającą na celu upowszechnianie wizerunku lekarza lub usług związanych z wykonywaniem zawodu lekarza. Lekarz jest odpowiedzialny za informację o oferowanych usługach opublikowaną przez osoby trzecie w jego imieniu lub na jego rzecz. Niedopuszczalne jest wykorzystywanie autorytetu lekarza do promowania usług niezwiązanych z wykonywaniem zawodu lekarza. |
| Art. 66. Lekarz nie może reklamować swoich usług, ani wskazywać, że są one lepsze od innych dostępnych na rynku. | Art. 72. Lekarz może informować o oferowanych usługach pod warunkiem przestrzegania zasad etyki oraz prawdy, a także bez deprecjonowania innych lekarzy. |
| Art. 67. Lekarz nie powinien angażować się w działalność promocyjną produktów medycznych, jeżeli mogłoby to wpłynąć na jego niezależność zawodową. | Art. 73. Lekarz nie może uczestniczyć w badaniach naukowych mających na celu jedynie promocję produktów medycznych. Każde badanie musi być zgodne z zasadami etyki i transparentności. |
| Art. 39. Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, z wyjątkiem przypadków określonych przez prawo. | Art. 45. Lekarz ma obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej, z wyjątkiem przypadków określonych przez prawo oraz w sytuacjach, gdy pacjent wyraźnie zwolni lekarza z tego obowiązku. |
| Art. 28. Lekarz powinien unikać konfliktu interesów i podejmować decyzje wyłącznie w oparciu o dobro pacjenta. | Art. 34. Lekarz powinien unikać konfliktu interesów i podejmować decyzje wyłącznie w oparciu o dobro pacjenta. Lekarz jest zobowiązany do ujawnienia potencjalnych konfliktów interesów pacjentowi. |
| Art. 18. Lekarz nie może świadczyć usług medycznych, które nie są zgodne z aktualną wiedzą medyczną. | Art. 22. Lekarz nie może świadczyć usług medycznych, które nie są zgodne z aktualną wiedzą medyczną oraz standardami medycznymi. |
Wątpliwości i kontrowersje w nowym Kodeksie Etyki Lekarskiej
Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej wzbudza wiele kontrowersji i wątpliwości w środowisku medycznym. Choć celem zmian jest modernizacja zasad i dostosowanie ich do współczesnych realiów, wiele aspektów budzi obawy i pytania.
Według Oskara Lutego – adwokata Kancelarii Fairfield – w nowym Kodeksie Etyki Lekarskiej brak jest odpowiednika obowiązującego w poprzedniej wersji KEL, tj. art. 63 ust. 2, który stanowił, że „lekarz nie powinien wyrażać zgody na używanie swego nazwiska i wizerunku dla celów komercyjnych”.
Według adwokata Lutego żaden przepis etyczny w nowym dokumencie nie zabrania wprost angażowania się lekarza w jakąkolwiek działalność reklamową dotyczącą towarów.
Reklamowanie usług medycznych
Jednym z głównych punktów spornych jest umożliwienie lekarzom reklamowania swoich usług. Krytycy obawiają się, że może to prowadzić do komercjalizacji medycyny i deprecjonowania wartości etycznych w zawodzie. Reklamy mogą wprowadzać pacjentów w błąd, jeśli nie będą odpowiednio regulowane. Z drugiej strony, zwolennicy zmian argumentują, że reklama może pomóc pacjentom lepiej zrozumieć dostępne usługi i możliwości leczenia.
Badania naukowe i ich etyczność
Kolejnym kontrowersyjnym punktem jest udział lekarzy w badaniach naukowych promujących produkty. Nowe przepisy mają na celu ograniczenie takich działań, co budzi obawy, że może to hamować rozwój naukowy i innowacje w medycynie. Istnieje również ryzyko, że definicja „promocyjnych” badań może być zbyt szeroka, co może prowadzić do niejasności i sporów prawnych.
Sztuczna inteligencja w diagnostyce
Wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI) w medycynie również budzi wątpliwości. Chociaż AI może znacząco poprawić precyzję diagnostyki i efektywność leczenia, istnieje ryzyko, że zbyt duże poleganie na technologii może obniżyć jakość opieki. Ponadto, konieczność uzyskania świadomej zgody pacjenta oraz używanie certyfikowanych algorytmów może wprowadzać dodatkowe obciążenia administracyjne dla lekarzy.
Interpretacja i egzekwowanie przepisów
Nowe regulacje dotyczące granic dopuszczalnych form reklamy będą nadzorowane przez samorząd lekarski, co budzi obawy o potencjalną subiektywność i arbitralność decyzji. Lekarze mogą mieć różne interpretacje przepisów, co może prowadzić do sporów i niepewności co do dozwolonych działań.
Podsumowanie – dobre jest wrogiem lepszego?
Zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej, które wejdą w życie 1 stycznia 2025 roku, wprowadzają istotne modyfikacje w zakresie reklamowania usług medycznych, udziału lekarzy w badaniach naukowych oraz wykorzystania sztucznej inteligencji w medycynie.
Nowe przepisy mają na celu dostosowanie zasad do współczesnych wyzwań i technologii, jednocześnie dbając o zachowanie wysokich standardów etycznych i bezpieczeństwa pacjentów.
Zmiany w Kodeksie Etyki Lekarskiej są krokiem w stronę modernizacji i lepszego dostosowania do nowoczesnych technologii i wymogów rynkowych. Kluczowe będzie ścisłe monitorowanie wdrażania nowych zasad oraz ciągłe dostosowywanie ich w odpowiedzi na pojawiające się wyzwania i potrzeby środowiska medycznego. Współpraca lekarzy, pacjentów i regulatorów będzie niezbędna, aby osiągnąć równowagę między innowacją a etyką w medycynie.
Źródła:
- Piesiewicz Piotr F., Problematyka zakazu reklamowania się podmiotów leczniczych oraz lekarzy w świetle Kodeksu Etyki Lekarskiej, prawa krajowego oraz prawa unijnego
- UCHWAŁA Nr 5 NADZWYCZAJNEGO XVI KRAJOWEGO ZJAZDU LEKARZY z dnia 18 maja 2024 r. w sprawie Kodeksu Etyki Lekarskiej
- https://www.pap.pl/mediaroom/prawopl-lekarze-beda-mogli-reklamowac-sie-w-social-mediach
- https://www.prawo.pl/zdrowie/zakaz-reklamowania-sie-w-kodeksie-etyki-lekarskiej-od-1-stycznia-2025-r,527313.html
